Nie od dziś wiadomo, że kolej nie byłaby tym czym jest teraz, gdyby nie szyny. Dlaczego? Cóż, wydawać by się mogło, że to tylko odpowiednio wyprofilowany kawałek metalu, czyli nic ciekawego. Nie można być w większym błędzie. Naturalnie nasuwa się pytanie, jakie tajemnice skrywa w sobie szyna? Szczegóły poniżej.

O szynach kolejowych słów kilka…

Najprościej rzecz ujmując, szyna składa się z trzech elementów:

• stopki,
• szyjki,
• główki.

Już same nazwy mogą sugerować, która część leży na podkładach, a po której toczą się koła pociągu. Warto podkreślić, że szyny nie zawsze tak wyglądały. Początkowo były to belki drewniane, obite płytkami z kutego żelaza lub żeliwa. Niemniej, szyna „ewoluowała”. Po belkach wykorzystywano szyny w kształcie kątownika. Z kolei następnym etapem było wynalezienie szyny z główką i szyjką, ale bez stopki. Naturalnie nasuwa się pytanie, jak  je mocowano? A no, w specjalnych jarzmach za pomocą klinów drewnianych lub żelaznych.

Ewolucja szyny

Faktem jest, że słynny brytyjski inżynier – George Stephenson, który uruchomił pierwsze pociągi na świecie wymyślił szynę dwugłówkową. Niemniej, w jego projekcie druga główka pełni rolę stopki. Zatem kiedy dobrze znana nam szyna, przyjęła odpowiedni wygląd? Cóż, miało to miejsce dopiero w 1831 roku. Nie schodząc z tematu, amerykański wynalazca – Robert Livingston Stevens skonstruował szynę podobną do współczesnej. 

Szyna szynie nierówna – co to oznacza?

Dobre pytanie. Najprościej rzecz ujmując, mamy szyny:

• cieńsze i grubsze,
• lżejsze i cięższe,
• wyższe i niższe.

Skąd taka różnorodność? Wszystko zależy od ich typu. Początkowo, gdy pociągi jeździły wolniej a co za tym idzie, składy były lżejsze, wystarczały szyny, których metr ważył np. 25 kg lub 33 kg. Z biegiem lat pociągi zaczęły jeździć coraz szybciej. Naturalnie ich masa zwiększała się. Tym samym, potrzebne były stabilniejsze i cięższe szyny. Jak to wygląda teraz? Aktualnie na kolejach normalnotorowych używa się szyn o ciężarze 60,21 kg/m (typ 60E1) lub 49,43 kg/m (typ 49E1). Na torach bocznych można jeszcze spotkać szyny typu S42 (42,48 kg/m).

Jak rozpoznać typ szyny?

Od początku istnienia kolei, na szyny nanoszono cechę producenta oraz rok produkcji. Z biegiem lat informacji przybywało. Po pierwsze doszły miesiące produkcji. Po drugie, metody odlewu stali (np. metoda martenowska lub bessemerowska). Po trzecie, oznaczenie typu szyny. Zatem, jak rozpoznać typ szyny na pierwszy rzut oka? Na ten moment, wypukła cecha informuje nas o tym, która walcownia „odwalcowała” szynę. To nie koniec! Dodatkowo informuje z jakiego gatunku stali została wykonana szyna, z którego miesiąca i roku pochodzi oraz jakiego jest typu.

Jak nanosi się cechy?

Cechy nanosi się w odstępie 4 metrów, po jednej stronie szyny na środku szyjki. Litery i cyfry mają wysokość od 20 mm do 25 mm. Oprócz cech wypukłych, producenci szyn wybijają na nich również cechy wklęsłe. To właśnie one informują nas o czysto technicznych aspektach, związanych z walcowaniem szyny. Czego jeszcze można się dowiedzieć z takiego oznaczenia? A no, jaki jest numer wytopu, z którego odwalcowano szynę. Jeżeli zastanawiacie się, ile lat może przetrwać szyna, to z pewnością powinniście odbyć przejażdżkę koleją wąskotorową. To właśnie na niej wciąż kursują pociągi po szynach odwalcowanych nawet w latach 80. XIX wieku. Potrzebujecie dowodu? Dobrze. Spójrzcie na załączone zdjęcie.