Transport kolejowy to nie tylko tabor kolejowy, semafory, energia elektryczna oraz infrastruktura potrzebna podróżującym w celu bezpiecznej podróży. To przede wszystkim tory, a wraz z nimi zwrotnice, dzięki którym pracownicy kolei mogą sprawnie zmieniać kierunki jazdy pociągów oraz sterować ruchem na najbardziej zatłoczonych węzłach kolejowych. Czy wiecie jak działają?

Podstawy!

Zwrotnice kolejowe składają się z poruszających się iglic dosuwających się do nieruchomych opornic, czyli szyn zewnętrznych. Dzięki temu zwrotnica umożliwia taborowi kierowanie się w określonym kierunku, po określonym torze jazdy. 

Do poruszania mechanizmem zwrotnic używany jest napęd zwrotniczy występujący w trzech rodzajach: ręcznym, mechanicznym oraz elektrycznym. Najbardziej charakterystyczne napędy ręczne, stosowane są jeszcze na bocznicach oraz ładowniach za pomocą mechanizmu dźwigniowego. Malowany na kolor czarny i biały mechanizm dźwigni stanowi do dziś charakterystyczny element większych węzłów kolejowych.

Warto również wspomnieć o czterech podstawowych typach rozjazdów, których następstwem jest projektowanie zwrotnic. Są to przede wszystkim rozjazdy pojedyncze – zwyczajne, gdzie pojawia się rozgałęzienie dwóch torów. Następnie jest to rozjazd krzyżowy, w którym występują trzy kierunki jazdy lub cztery w zależności od potrzeb danego węzła kolejowego. Kolejnym są rozjazdy podwójne posiadające trzy kierunki jazdy oraz rozjazdy łukowe. To właśnie system elektrycznych zwrotnic sprawia, że przejeżdżając przez większe węzły kolejowe takie jak w okolicach katowickiego dworca głównego.

Wykolejnica czy zwrotnica? A zimą?

Czasem przyglądając się czarno-białym mechanizmom znajdującym się w pobliżu dużych ilości linii kolejowych i bocznic możemy pomylić wykolejnicę ze zwrotnicą lub zwrotnicą posiadającą również funkcję wykolejnicy. To oczywiście dość specjalistyczna wiedza, ale warto wiedzieć, że część ze zwrotnic posiada również funkcję wykolejania związaną z wieloma aspektami, lecz jednym z nich jest bezpieczeństwo poruszających się pociągów w sytuacji niekontrolowanego poruszania się pociągów. 

Dodatkową ciekawostką mogą być elektryczne ogrzewacze rozjazdów (EOR), które wspomagają prawidłowe funkcjonowanie zwrotnic w okresie zimowym w szczególności podczas dużych opadów śniegu. Działanie elektrycznych ogrzewaczy rozjazdów polega na przepływie prądu przez szyny rozjazdu, co powoduje ich rozgrzewanie i topienie zalegającego śniegu.